Thứ Tư, 9 tháng 8, 2017

Ý nghĩa hoành phi câu đối trong văn hóa tâm linh

rong phòng thờ cúng gia tiên của mỗi gia đình người Việt đều dành một không gian trang trọng nhất để treo những bức hoành phi câu đối. Đây là nét văn hóa đặc sắc trong đời sống tâm linh của người Việt từ xưa đến nay.

hoanh-phi-cau-doi
Bộ cuốn thư câu đối bằng đồng
Thời xưa, những bức hoành phi câu đối, cuốn thư câu đối được sơn son thếp vàng, sơn đen chữ đỏ hoặc vàng hay chữ khảm gỗ xà cừ, ngày nay chất liệu đồng đã dần thay thế vì tính ưu việt của nó như có độ bền cao hơn, chạm khắc hoa văn tinh xảo hơn.

* Ý nghĩa bức hoành phi

hoanh-phi-duc-luu-quang
Bức hoành phi Đức- Lưu- Quang
Chữ viết trên hoành phi đều mang ý nghĩa  tỏ lòng tôn kính của con cháu đối với tổ tiên, ca tụng công đức của tổ tiên, ghi lại những lời răn dạy con cháu, hoặc thể hiện ước nguyện cầu mong sự bình an, thái bình.
Một số câu đề trên bức hoành phi thờ cúng tổ tiên như  :
+ Đức Lưu Quang ( Đức độ sáng mãi )
+ Phụng Tổ Đường ( phụng thờ tiên tổ)
+ Mộc Bản Thủy Nguyên ( cây có gốc, nước có nguồn)
+ Vạn Cổ Anh Linh ( muôn thuở linh thiêng)
+ Ẩm Hà Tư Nguyên ( uống nước nhớ nguồn )
+ Quang Tiền Thùy Hậu ( gương sáng người trước, để phúc người sau)
+ Tổ Củng Tôn Bồn ( Tổ tiên gây dựng, con cháu đắp bồi)…
hoanh-phi-phung-to-duong
Bức hoành phi Phụng- Tổ- Đường
* Ý nghĩa của đôi câu đối
Ở hai cột phía trước bàn thờ hoặc trên tường có treo mỗi bên một câu đối. Cũng như bức hoành phi ,ngoài dùng để trang trí, câu đối còn ghi lại những lời dạy về giá trị đạo đức truyền thống của tổ tiên, ca ngợi công đức của dòng họ gia tộc hoặc cầu mong thái bình, thịnh vượng.

cau-doi
Câu đối bằng đồng
Một số mẫu câu đối hay và ý nghĩa :
Tổ công tông đức thiên niên thịnh
Tử hiếu tôn hiền vạn đại vinh
----------------------------------
Phúc sinh phú quý gia đình thịnh
Lộc tiến vinh hoa tử tôn hưng
----------------------------------
Đức thừa tiên tổ thiên niên thịnh
Phúc ấm nhi tôn bách thế vinh
------------------------------------
Tiên tổ thiên niên phù hậu duệ
Tử tôn hậu thế vọng tiền nhân…


- Được treo ở những nơi tôn nghiêm, hoành phi – câu đối luôn đi đồng bộ và là một chỉnh thể trong lối chơi chữ được nhiều người ưa chuộng.  Hoành phi câu đối vừa mang tính chất nghi lễ, vừa có giá trị về nghệ thuật.. Trong thuật phong thủy thì việc treo hoành phi câu đối trong nhà cũng mang đến cho gia chủ nhiều niềm vui và may mắn.
cau-doi-mai-hoa-rong
Bộ cuốn thư câu đối mai hoa rồng được chạm trổ đầy tinh xảo
Những năm gần đây, nhiều đình, chùa, đền, miếu, nhà thờ của các dòng họ được trùng tu, tôn tạo hoặc xây mới ngày càng nhiều. Ngoài các hạng mục xây dựng thì  không thể thiếu hoành phi, câu đối, với ý nghĩa góp phần làm trang trọng hơn không gian thờ cúng.

Ý Nghĩa Của Bộ Hoành Phi Câu Đối Trên Bàn Thờ Gia Tiên

Ngày xưa, những gia đình có người làm quan, địa chủ, nhà giàu thường treo những bức hoành phi câu đối bằng đồng hoặc bằng gỗ trên bàn thờ gia tiên trong gia đình, nơi trang trọng, tôn kính nhất trong gia đình. Những gia đình nghèo, không có tiền thì thường dùng những tấm cót, nẹp lại rồi dán những tấm giấy đỏ có viết đại tự lên đó. Cho đến ngày nay, cuộc sống đã thay đổi, con người hiện đại hơn nên hoành phi câu đối cũng được thay đổi để phù hợp với những ngôi nhà xây theo kiến trúc hiện đạ, hoặc những ngôi nhà với kiến trúc cổ. Vậy làm thế nào để chọn được bộ hoành phi câu đối phù hợp với ngôi nhà của mình? Xin chia sẻ bài viết này cho người đọc cách chọn hoành phi câu đối cho ngôi nhà của mình. Với những ngôi nhà xây theo phong cách hiện đại, những ngôi nhà ống, biệt thự hay nhà trần thì thường nên treo những bộ hoành phi câu đối vuôngBởi ngôi nhà của mình được thiết kế theo phong cách hiện đại, có nhiều góc vuông, đường thẳng. Khi treo vào nó sẽ hòa chung với không gian của ngôi nhà.làm sao cho cân đối với kiến trúc ngôi nhà. Còn với những ngôi nhà xây dựng theo lỗi kiến trúc cổ, nhà mái ngói, có những cột bằng gỗ lim đỡ xà nhà thì treo bức đại tự cuốn thư là cực kỳ hợp lý. Đôi câu đối bán nguyệt được thiết kế để treo trên hai cây cột gỗ. Khi nó không gian ngôi nhà mới toát lên được cái dáng dấp cổ kính, truyền thống, không hề mang một chút hiện đại nào.
Sau khi đã chọn được kiểu dáng bức hoành phi câu đối, điều cần lưu ý tiếp theo đó là chữ viết trên đó. Không phải tùy tiện mà có thể treo hoành phi câu đối theo ý thích của cá nhân được. Mỗi chữ trên hoành phi hay đôi câu đối đều cần phải lựa chọn cho phù hợp. Có loại chỉ được dùng cho nhà thờ họ, có loại chỉ dùng cho đền chùa, có loại treo ở bàn thờ gia tiên…
Chữ trên hoành phi dùng cho bàn thờ gia tiên:
CÂU ĐỐI THỜ GIA TIÊN
 
1. Ngày tháng yên vui nhờ phúc ấm
Cần kiệm sớm hôm dựng cơ đồ.
2. Tổ tiên xưa vun trồng cây đức lớn
Con cháu nay giữ gìn nhớ ơn sâu.
3. Noi gương tiên tổ truyền thống anh hùng muôn thưở thịnh
Nối nghiệp ông cha phát huy khí thế vạn đời vinh.
4. Lấy trung hiếu trì gia bền vững
Dùng đức nhân xử thế lâu dài.
5. Phúc ấm trăm năm Tổ tiên còn để lại
Nề nếp gia phong con cháu phải giữ gìn.
6. Nhờ thọ đức ông cha đã dựng
Đạo tôn thần con cháu đừng quên.
7. Tổ tiên tích đức ngàn năm thịnh
Con cháu nhớ ơn vạn đại vinh.
8.Ơn dưỡng dục sau tựa biến Đông
Nghĩa sinh thành cao hơn non Thái.
9. Phụng sự tổ tiên hồng phúc đến
Nuôi dạy con cháu hiển vinh về.
10. Tổ tiên ta dày công xây dựng
Con cháu nhà ra sức trùng tu.
11. Tổ đường linh bái thiên niên hằng tại đức lưu quang
Tộc tính quý tôn vạn đại trường tồn duy kế thịnh.
12. Tổ tông công đức thiên niên thịnh
Tử hiếu tôn hiền vạn đại vinh.
13. Cúc dục ân thâm Đông hải đại
Sinh thành nghĩa trọng Thái sơn cao.
14. Nghiệp tổ vững bền nhân, trí, dũng
Gia phong muôn thuở đức, thảo, hiền.
15. Thờ tiên tổ như kính tại thượng
Giúp hậu nhân sáng bởi duy tân.
16. An bình thần liệu nền gia thất,
Sáng rực tôn huân ấm tử tôn.
17. Ngước mắt nhớ tổ tông công đức
Ghi lòng làm hiếu tử hiền tôn.
18. Tổ tông gieo trồng nền điền phúc
Cháu con canh tác nết viên tân.
19. Hiếu kính thông tông tổ
Trinh tường tập tử tôn
20. Tông tổ thiên thu trường tự điển
Nhi tôn vạn cổ thiệu như hương
21. Các hệ phồn vinh nhờ phúc ấm
Nhiều đời cố gắng tở công xưa
.
22. Tổ tông công đức còn thơm dấu
Cháu thảo con hiền sáng mãi gương.
23. Tổ đường bách thế hương hoa tại
Duệ tộc thiên thu phúc lộc trường.
24. Nhờ tiên tổ anh linh phù hộ
Dìu cháu con tiến bộ trưởng thành.
25. Cây cỏ chào xuân cánh lá thắm
Tổ tông tích đức cháu con vinh.
26. Họ hàng tôn quý công danh muôn thuở chẳng phai màu
Tổ miếu thiêng liêng phúc đức nghìn thu còn tỏa sáng.
27. Chất chứa nghĩa nhân nghìn thuở thịnh
Trau dồi phúc đức vạn đời tươi.
28. Ơn nghĩa quân thần còn mãi với đất trời
Tinh thần tổ tiên sống luôn trong con cháu.
29. Muôn thuở công thành danh hiển đạt
Nghìn thu đức sáng họ phồn vinh.
CÂU ĐỐI MỪNG THỌ
1. Con cháu hân hoan mừng thượng thọ
Xóm làng hoan hỉ chúc trường sinh.
2. Nhà đầm ấm gió xuân phơi phới
Tiệc mừng vui sao thọ ngời ngời.
3. Hưởng thú nhàn rau dưa thanh đạm
Vui tuổi thọ lan quế sum vầy.
4. Đầu bạc lòng còn tráng kiện
Mây xanh chí vẫn kiên cường.
5. Trời phú tuổi cao năm tháng kiều hành còn đủng đỉnh
Đát bồi khí vượng đường đời Âu Á vẫn thênh thang.
6. Thông tươi tốt qua mùa thu mới biết
Quế cay nồng lên lão càng cay.
7. Có già mới thấy già là quý
Biết sống bao giờ sống cũng vui.
CÂU ĐỐI PHÒNG KHÁCH
(câu đối giáo huấn)
1. Vinh là lao động
Hạnh là trường sinh
2. Thiên địa công bằng
Đức năng thắng số
3. Mở rộng lòng nhân
Vun trồng cội đức.
4. Rễ sâu chẳng sợ cành lay động
Cây thẳng đừng lo bóng xế chiều
5. Đạo mẹ, đức cha, biển rộng trời cao khôn sánh
Tình chồng, nghĩa vợ, buồn ân bể ái nào tày.
6. Thiên hạ đều tham châu ngọc quý
Gia đình chỉ chuộng cháu con hiền.
7. Hiếu thảo mới sinh con hiếu thảo
Nhân từ lại có trẻ nhân từ.
8. Thành danh bởi trải thời gian khổ
Toại chí nhờ qua buối khốn cùng.
9. Người hiền tài gánh vác việc non sông
Con cháu thảo yên lòng cha mẹ
- Phụng gia tiên
- Trung hậu gia thanh
- Tổ củng tôn bồi
- Gia môn khang thái
Chữ trên hoành phi dùng cho nhà thờ tổ:
- Phụng tổ đường
- Đức duy linh
- Vạn cổ trường xuân
- Vĩnh miên thế trạch…
Câu đối gia đình:
- Tổ tông công đức thiên niên thinh
     Tử hiền tôn hiến vạn đại vinh
- Bách thế bản chi bồi chỉ phúc
Nhất gia trữ trục thụ phong thanh
- Triệu nhân ngật dụng hữu thành, hiếu tư duy tắc
Thế đức khắc xương quyết hậu, phúc lí vĩnh tuy…
Câu đối nhà thờ tổ:
- Mộc xuất thiên chi do hữu bản
Thủy lưu vạn phái tố tong nguyên
- Dục cầu bảo an vu hậu duệ
Tu bằng cảm cách ư tiên linh
- Đức thừa tiên tổ thiên niên thịnh
Phúc ấm nhi tôn bách thế vinh
- Tổ đức vĩnh thùy thiên tải thịnh
Gia phong hàm lạc tứ thời xuân

Việc lựa chọn một bộ đồ thờ cúng  hoành phi câu đối, Cuốn Thư Câu Đối  để treo trong nhà là không hề đơn giản. Bởi nó vừa mang tính thẩm mỹ vừa mang ý nghĩa tâm linh. Vậy nên không thể chọn bừa một bộ để treo trong nhà.