Một số mẫu HOÀNH PHI, CÂU ĐỐI (ST và BS)

 Hoành phi, Câu đối là một trong những loại hình văn hóa rất phổ biến ở nước ta khi được in, khắc trên giấy hay các vật liệu khác nó trở thành một sản phẩm văn hóa thú vị và khi đặt trong đình, đền, nhà thờ họ, nhà ở...lại có ý nghĩa tâm linh lớn.

Hoành phi (H:橫扉, A: The horizontal lacquered board, P: Le panneau laqué horizontal) nguyên nghĩa là bảng nằm ngang vốn là bức thư họa 書畫. Còn Câu đối còn gọi là Doanh thiếp 楹帖, Doanh liên 楹聯 (một cặp câu dán cột nhà), Đối liên 對聯 (một cặp câu đối xứng) nó là một cặp đối xứng khi in, khắc ra được treo đói xứng nhau.

Xưa kia được viết bởi chữ Hán hay chữ Nôm. Nay vẫn thông dụng thế nhưng có nơi dùng chữ quốc ngữ (chữ Latin ghi âm Việt) hoặc có chú thích thêm bằng chữ Việt. Sau đây chép lại một số mẫu để nhớ, tham khảo khi cần.

1. Một số mẫu Hoành phi (sưu tầm)

CHỮ HÁN	ÂM HÁN VIỆT	NGHĨA
萬古英靈	Vạn cổ anh linh	Muôn thủa linh thiêng
追念前恩	Truy niệm tiền ân	Tưởng nhớ ơn xưa
留福留恩	Lưu phúc lưu ân	Giữ mãi ơn phúc
海德山功	Hải Đức Sơn Công	Công Đức như biển như núi
德流光	Đức Lưu quang	Đức độ toả sáng
福來成	Phúc lai thành	Phúc sẽ tạo nên
福满堂	Phúc mãn đường	Phúc đầy nhà
飲河思源	Ẩm hà tư nguyên	Uống nước nhớ nguồn
克昌厥後	Khắc xương quyết hậu	May mắn cho đời sau
百忍泰和	Bách nhẫn thái hoà	Trăm điều nhịn, giữ hoà khí
五福臨門	Ngũ Phúc lâm môn	Năm Phúc vào cửa
忠厚家聲	Trung hậu gia thanh	Nếp nhà trung hậu
永绵世宅	Vĩnh miên thế trạch	Ân trạch kéo dài
源遠流長	Nguyên viễn trường lưu	Nguồn xa dòng dài
萬古長春	Vạn cổ trường xuân	Muôn thủa còn tươi
福禄壽成	Phúc Lộc Thọ thành
兰桂腾芳	Lan quế đằng phương	Cháu con đông đúc
後後無終	Hậu hậu vô chung	Nối dài không dứt
家門康泰	Gia môn khang thái	Cửa nhà yên vui
增財進祿	Tăng tài tiến lộc	Hưởng nhiều tài lộc
有開必先	Hữu khai tất tiên	Hiển danh nhờ tổ
光前裕後	Quang tiền dụ hậu	Rạng đời trước, sáng cho sau
好光明	Hảo quang minh	Tốt đẹp sáng tươi
百世不偏	Bách thế bất thiên	Không bao giờ thiên lệch
孝德忠仁	Hiếu Đức Trung Nhân
高密肇基	Cao Mật triệu cơ	Nơi phát tích là Cao Mật
家和萬事興	Gia hòa vạn sự hưng
蛟龍得水	Giao long đắc Thủy	Như Rồng gặp nước

2. Một số mẫu Câu đối (sưu tầm và biên soạn)

Chữ và âm Hán

德大教傢祖宗盛 功高開地後世長

Đức đại giáo gia tổ tiên thịnh, Công cao khai địa hậu thế trường.

Dịch Nghĩa

Công cao mở đất lưu hậu thế Đức cả rèn con rạng tổ tông.

Chữ và âm Hán

本根色彩於花葉 祖考精神在子孫

Bản căn sắc thái ư hoa diệp Tổ khảo tinh thần tại tử tôn

Dịch Nghĩa

Sắc thái cội cành thể hiện ở hoa lá Tinh thần tổ tiên trường tồn trong cháu con

Chữ và âm Hán

有開必先明德者遠矣 克昌厥後继嗣其煌之

Hữu khai tất tiên, minh đức giả viễn hỹ Khắc xương quyết hậu, kế tự kỳ hoàng chi

Dịch Nghĩa

Lớp trước mở mang, đức sáng lưu truyền vĩnh viễn, Đời sau tiếp nối, phúc cao thừa kế huy hoàng.

Chữ và âm Hán

木出千枝由有本 水流萬派溯從源

Mộc xuất thiên chi do hữu bản, Thuỷ lưu vạn phái tố tòng nguyên

Dịch Nghĩa

Cây chung nghìn nhánh sinh từ gốc Nước chẩy muôn dòng phát tại nguồn

Chữ và âm Hán

梓里份鄉依舊而江山增媚 松窗菊徑歸來之景色添春

Tử lý phần hương y cựu nhi giang sơn tăng mỵ Tùng song cúc kính quy lai chi cảnh sắc thiêm xuân

Dịch Nghĩa

Sông núi quê xưa thêm vẻ đẹp, Cúc tùng cành mới đượm mầu Xuân

Chữ và âm Hán

欲求保安于後裔 須馮感格於先靈

Dục cầu bảo an vu hậu duệ Tu bằng cảm cách ư tiên linh

Dịch Nghĩa

Nhờ Tiên tổ anh linh phù hộ Dìu cháu con tiến bộ trưởng thành

Chữ và âm Hán

百世本枝承舊蔭 千秋香火壯新基

Bách thế bản chi thừa cựu ấm Thiên thu hương hoả tráng tân cơ

Dịch Nghĩa

Phúc xưa dày, lưu gốc cành muôn thủa Nền nay vững, để hương khói nghìn thu

Chữ và âm Hán

德承先祖千年盛 福蔭兒孫百世榮

Đức thừa tiên tổ thiên niên thịnh Phúc ấm nhi tôn bách thế vinh

Dịch Nghĩa

Tổ tiên tích Đức ngàn năm thịnh Con cháu nhờ ơn vạn đại vinh.

Chữ và âm Hán

族姓贵尊萬代長存名繼盛 祖堂靈拜千年恒在德流光

Tộc tính quý tôn, vạn đại trường tồn danh kế thịnh Tổ đường linh bái, thiên niên hắng tại đức lưu quang.

Dịch Nghĩa

Họ hàng tôn quý, công danh muôn thủa chẳng phai mờ Tổ miếu linh thiêng, phúc đức ngàn thu còn toả sáng

Chữ và âm Hán

祖德永垂千载盛 家風咸樂四時春

Tổ đức vĩnh thuỳ thiên tải thịnh Gia phong hàm lạc tứ thời xuân

Dịch Nghĩa

Đức Tổ dài lâu muôn đời thịnh Nếp nhà đầm ấm bốn mùa Xuân.

Chữ và âm Hán

木本水源千古念 天經地義百年心

Mộc bản thuỷ nguyên thiên cổ niệm Thiên kinh địa nghĩa bách niên tâm

Chữ và âm Hán

萬古功成名顯達 千秋德盛姓繁荣

Vạn cổ công thành danh hiển đạt Thiên thu đức thịnh tính phồn vinh

Chữ và âm Hán

山高莫狀生成德 海闊難酬鞠育恩

Sơn cao mạc trạng sinh thành đức; Hải khoát nan thù cúc dục ân.

Chữ và âm Hán

義仁积聚千年盛 福德栽培萬代亨

Nghĩa nhân tích tụ thiên niên thịnh Phúc đức tài bồi vạn đại hanh

Chữ và âm Hán

父母恩义存天地 祖考精神在子孫

Phụ mẫu ân nghĩa tồn thiên địa Tổ khảo tinh thần tại tử tôn

Chữ và âm Hán

上不負先祖遺留之慶 足為後人瞻仰之標

Thượng bất phụ tiên tổ di lưu chi khánh Hạ túc vi hậu nhân chiêm ngưỡng chi tiêu

Dịch

Trên nối nghiệp Tổ tiên truyền lại, Dưới nêu gương con cháu noi theo.

鞠育恩深東海大 生成義重泰山高

Cúc dục ân thâm Đông hải đại Sinh thành nghĩa trọng Thái sơn cao

山水清高春不盡 神仙樂趣境長生

Sơn thủy thanh cao Xuân bất tận, Thần tiên lạc thú cảnh trường sinh

象山德基門戶詩禮憑舊蔭 郁江人脈亭階芝玉惹莘香

Tượng Sơn đức cơ môn hộ thi lễ bằng cựu ấm, Úc Giang nhân mạch đình giai chi ngọc nhạ tân hương.

Núi Voi xây nền đức, gia tộc dòng dõi bởi nhờ ơn đời trước,  Sông Úc tạo nguồn nhân, cả nhà giỏi tài vì sức gắng lớp sau

山高莫狀生成德 海闊難酬鞠育恩

Sơn cao mạc trạng sinh thành Đức Hải khoát nan thù cúc dục Ân

先祖芳名留國史 子宗積學繼家風

Tiên Tổ phương danh lưu Quốc sử Tử tôn tích học kế Gia phong

祖昔培基功騰山高千古仰 于今衍派澤同海濬億年知

Tổ tích bồi cơ, công đằng sơn cao thiên cổ ngưỡng, Vu kim diễn phái, trạch đồng hải tuấn ức niên tri.

Tổ tiên xưa xây nền, công cao tựa núi, nghìn thủa ngưỡng trông, Con cháu nay lớn mạnh, ơn sâu như bể, muôn năm ghi nhớ.

福生富貴家堂盛 祿進榮華子孫興

Phúc sinh phú quý Gia đường thịnh, Lộc tiến Vinh hoa  Tử Tôn hưng.

學海有神先祖望 書山生聖子孫明

Học hải hữu Thần Tiên tổ vọng, Thư sơn sinh Thánh tử tôn minh.

長存事業恩先祖 永福基圖義子孙

Trường tồn sự nghiệp ơn Tiên tổ, Vĩnh phúc cơ đồ nghĩa cháu con.

祖功開地光前代 宗德栽培裕后昆

Tổ công khai địa quang tiền đại; Tông đức tài bồi dụ hậu côn.

Tổ tiên công lao vang đời trước Ông cha đức trí tích lớp sau

功在香村名在譜 福留孫子德留民

Công tại Hương thôn, danh tại phả; Phúc lưu tôn tử, đức lưu dân.

Đã chuyển một số chữ dạng Giản thể sang Phồn thể và chữ viết sai, phiên âm sai theo góp ý của một số bạn đọc. Riêng chữ 香 (hương) giữ nguyên không đổi sang 鄉. Bởi đây là địa danh chỉ tên Nôm là làng Hương 廊香, với chữ “Hương” 香 trong “Hơi thơm” chứ không phải “Hương” 鄕 trong “Làng, Quê hương”. Sau này vì vợ Vua Tự Đức, dưỡng mẫu Vua Kiến Phúc (建福, 1869-1884) là Nguyễn Thị Hương 阮氏香 nên năm 1883 định lệ đổi “Hương” ra “Phương” theo hướng thay chữ chuyển âm nhưng vẫn giữ lại nghĩa và Hương Lạp thành ra Phương Lạp.